Vụ Chiêm Xuân năm nay diễn ra trong bối cảnh có những khó khăn song được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của các cấp ủy, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở; sự chỉ đạo quyết liệt của ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng sự nỗ lực của bà con nông dân, chủ động các biện pháp ứng phó với diễn biến bất thường của thời tiết, đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nên cây lúa sinh trưởng, phát triển tốt, cho mùa vàng bội thu.

Từ lượng đến chất

Vụ Chiêm Xuân năm nay, toàn tỉnh gieo cấy hơn 35.600ha lúa, đạt 100,9% kế hoạch; năng suất ước đạt gần 62 tạ/ha, tăng 0,9 tạ/ha so với cùng kỳ; sản lượng ước đạt trên 220.000 tấn, tăng hơn 2.000 tấn so với cùng kỳ năm 2022. Đây là vụ Chiêm Xuân tiếp tục được mùa trong nhiều năm liên tiếp, góp phần đảm bảo an ninh lương thực, an sinh xã hội của tỉnh.

Chúng tôi đến Lâm Thao khi hơn 80% diện tích lúa Chiêm Xuân trên địa bàn huyện đã được thu hoạch. Đồng chí Dương Hoàng Phúc - Phó Chủ tịch UBND huyện cho biết: Nhằm đảm bảo an ninh lương thực và nâng cao thu nhập cho người dân, huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn chủ động xây dựng kế hoạch phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, chú trọng chuyển đổi cơ cấu giống, đẩy mạnh cơ giới hóa đồng bộ vào sản xuất; tuyên truyền, khuyến khích nông dân tập trung tích tụ ruộng đất để mở rộng phát triển các vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa tập trung quy mô lớn gắn với tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị. Huyện cũng đã chỉ đạo các địa phương duy trì, mở rộng vùng quy hoạch sản xuất lúa chất lượng cao, gắn với bao tiêu sản phẩm ở một số xã: Vĩnh Lại, Cao Xá… Năng suất lúa bình quân của huyện đạt trên 67 tạ/ha, nhiều xã có năng suất lúa bình quân đạt trên 70 tạ/ha”.

Không chỉ ở Lâm Thao, đi đến nơi đâu trên địa bàn tỉnh chúng tôi cũng nghe những câu chuyện về được mùa lúa Chiêm Xuân. Trên những cánh đồng lúa chín vàng óng, không khí thu hoạch càng trở nên nhộn nhịp, khẩn trương hơn bởi tiếng máy gặt đập liên hoàn, tiếng cười nói râm ran trong niềm vui được mùa của bà con nông dân. Ôm bó lúa nặng trĩu trên tay, bà Nguyễn Thị Thư, khu Hiền Đa 1, xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê phấn khởi nói với chúng tôi: “Lúa năm nay được mùa hơn năm trước, hạt chắc mẩy, mười hạt như nhau cả mười, dự tính thu về mười bao thóc sẽ được ăn cả mười bao, không lo hao hụt vì hạt lép. Gia đình tôi cấy hơn hai sào lúa J02, ước tính phải được gần sáu tạ thóc. Giống lúa này không chỉ năng suất cao mà còn tạo ra sản phẩm chất lượng gạo ngon, được rất nhiều người tìm mua”.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, sản xuất vụ Chiêm Xuân hiện nay có sự thay đổi rõ nét qua việc chuyển dịch cơ cấu giống. Giống lúa chất lượng cao đang dần thay thế lúa lai, đóng vai trò chủ lực trên đồng ruộng. Hướng đi này giúp nâng cao hiệu quả trong sản xuất, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng đang hướng tới sản phẩm chất lượng. Vụ Chiêm Xuân năm nay diện tích gieo cấy giống chất lượng cao (J02, HT1, TBR225, Thiên ưu 8, các giống nếp,…) đạt 20.600ha (tăng 800ha so với cùng kỳ năm 2022), chiếm 58,1% diện tích gieo cấy, trong đó J02 đạt hơn 10.000ha, góp phần nâng cao giá trị sản xuất lúa do các giống lúa chất lượng cao có giá bán cao hơn các giống lúa thường. Diện tích gieo cấy giống lúa lai đạt 12.700ha, chiếm khoảng 35,7% diện tích gieo cấy.

Hiện nay, nông dân trong tỉnh sản xuất ra lượng lúa gạo chất lượng cao không chỉ tự cung tự cấp mà còn trở thành hàng hóa. Theo đó, tổ chức sản xuất vụ Chiêm Xuân đã có sự thay đổi, nhiều mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ lúa gạo chất lượng cao tiếp tục được triển khai nhân rộng (liên kết sản xuất tiêu thụ lúa gạo J02 giữa Công ty CP Giống vật tư nông nghiệp công nghệ cao Việt Nam với các hợp tác xã trên địa bàn huyện Lâm Thao, Thanh Ba quy mô 100-200ha/huyện). Đặc biệt, mô hình sản xuất thử giống lúa chất lượng cao ST25 vụ Xuân 2023 với diện tích 205ha tại các xã: Đồng Trung, Đoan Hạ, Tân Phương, Tu Vũ (huyện Thanh Thủy), năng suất dự kiến hơn 60 tạ/ha, sản lượng ước trên 1.211 tấn. Giống ST25 có lợi nhuận trung bình 1,6-1,7 triệu đồng/sào, cao hơn J02 là 0,7 triệu đồng/sào (trên 20,7 triệu đồng/ha), từng bước khẳng định tính thích ứng của giống lúa ST25 gieo cấy trong cả hai vụ trên đồng đất Phú Thọ.

Kinh nghiệm cho sản xuất

Cùng với chú trọng cơ cấu giống, thời vụ, đưa cơ giới hóa vào sản xuất, công tác thủy lợi, chủ động ứng phó với diễn biến bất thuận của thời tiết, bảo vệ thực vật được ngành Nông nghiệp và các địa phương chú trọng. Do chủ động dự tính, dự báo, phòng trừ sâu bệnh, một số địa phương phát huy tốt hiệu quả tổ dịch vụ bảo vệ thực vật, nhiều cánh đồng được tổ chức phòng trừ đồng loạt nên cơ bản diện tích nhiễm sinh vật gây hại đến ngưỡng đều được phòng trừ kịp thời, toàn bộ diện tích gieo cấy vụ Chiêm Xuân sạch sâu bệnh, không có diện tích bị ảnh hưởng đến năng suất, sản lượng. Đó cũng là yếu tố quan trọng để làm nên vụ Chiêm Xuân bội thu và thêm kinh nghiệm cho sản xuất vụ Mùa.

Để đảm bảo cho sản xuất, ngành NN&PTNT tiếp tục chỉ đạo các địa phương khuyến cáo nông dân thu hoạch nhanh gọn lúa Chiêm Xuân đã chín theo phương châm “Xanh nhà hơn già đồng”, kịp thời giải phóng đất để triển khai sản xuất vụ Mùa, nhất là diện tích kế hoạch gieo cấy trà Mùa sớm. Đồng thời chỉ đạo chuẩn bị tốt nhất các điều kiện phục vụ sản xuất vụ Mùa, phấn đấu vụ Mùa năm 2023 diện tích lúa đạt 23.400ha, ngô đạt 4.390ha, rau các loại đạt 4.510ha.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu dẫn đến thời tiết diễn biến bất thường, không tuân theo quy luật gây nhiều khó khăn trong quá trình sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất vụ Mùa nói riêng. Hạ tầng phục vụ sản xuất, nhất là hệ thống thủy lợi mặc dù trong những năm qua đã được quan tâm đầu tư và có bước tiến quan trọng song vẫn còn bất cập, nhiều diện tích chưa chủ động tưới, tiêu, gây khó khăn cho ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, đầu tư thâm canh tăng năng suất. Trong khi đó chưa có nhiều doanh nghiệp chế biến - xuất khẩu nông sản đồng hành cùng nông dân trong liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm.

Đồng chí Trần Tú Anh - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết: “Từ kinh nghiệm sản xuất vụ Chiêm Xuân, các địa phương cần quan tâm chỉ đạo tích cực dồn đổi, tích tụ ruộng đất, liên kết sản xuất hình thành các vùng sản xuất tập trung quy mô lớn; xây dựng, nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất lúa chất lượng cao theo chuỗi giá trị, gắn với chế biến, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Ứng dụng đồng bộ các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất như giống mới, phân bón, quy trình canh tác tiên tiến, cơ giới hóa các khâu sản xuất... Đồng thời, tập trung chỉ đạo, đẩy mạnh công tác thông tin, phản ảnh về diễn biến tình hình thời tiết; phổ biến các chủ trương, chính sách của tỉnh, những biện pháp kỹ thuật thâm canh, các loại giống cây trồng mới, thông tin về thị trường, giá cả, an toàn thực phẩm. Quảng bá, giới thiệu các sản phẩm nông sản tiêu biểu, thế mạnh của tỉnh. Tuyên truyền, vận động mạnh mẽ ưu tiên tiêu thụ các sản phẩm OCOP và các sản phẩm đã được chứng nhận an toàn thực phẩm trong tỉnh, góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển bền vững”.